Wapen- en Vlaggenboek Hesman: Difference between revisions

{{nl}}

Het Wapen en Vlaggenboek van Gerrit Hesman een een vroeg 18e eeuws wapenboek berustende in het stadsarchief van Leeuwarden. Het is gedigitaliseerd beschikbaar op de beeldbank Leeuwarden.  

Het boek bestaat uit 3 delen; het eerste deel met de wapens en kwartierstaten van Friese (adellijke) geslachten, het tweede deel met territoriale wapens en het 3e met wapens van Friese burgers. Het is een van de meest uitgebreide werken op het gebied van 17e eeuwse Friese geslachtswapens en een belangrijk historisch document. Een inventarisatie van deel 1 is in 1993 gepubliceerd in het [https://www.fryske-akademy.nl/fileadmin/inhoud/beelden/homepage/Kennis/Gen_Jierboek/GJ_1993.pdf Genealogysk Jierboek 1993]

De titel is zeer omvattend en zo is de collectie. In totaal bestaat deel II uit de bladzijden 123-156 van het wapenboek, met 16 wapens per bladzijde (7 op blz 156), waardoor het totaal aan opgevoerde wapens op 535 komt, met nog eens 11 op het titelblad. Een tiental wordt dubbel opgevoerd.

Het geheel is een vrij willekeurig ogende verzameling van Europese wapens, dwz de wapens staan noch op geografische, noch op een of andere andere logische volgorde. Er lijkt geen enkele logica in te zitten. Het is waarschijnlijk dat zijn bronnen beperkt waren en dat hij wapens heeft toegevoegd wanneer hij een of andere bron in handen had. Hij noemt geen bronnen in het gehele wapenboek, wel is er een introductie in het boek, maar daar worden geen bronnen genoemd voor deeel II.  

Deze bron maakt ook duidelijk dat het boek begonnen is in 1708, maar later aangevuld. De genoemde wapens eindigen op blz 144 en de territoriale wapens gaan door tot blz 156 en die dateren dus allen van na 1708. Helaas is er op basis van de wapens geen verdere informatie te vinden over de bronnen of jaartallen.

Gerrit Hesman wordt ook genoemd als arts in Dokkum en schrijver van de ''Schriftuurlyke Onderwijser'' een soort Bijbels raadselboekje ([https://books.google.nl/books?id=Xm0MZiw_b2kC&pg=PA61&lpg=PA61&dq=Gerrit+Hesman,+doopsgezind&source=bl&ots=HwwMWpKIMY&sig=P6Qgxff0fEXRym-aYQA2fdv7AtY&hl=nl&sa=X&ved=0CEoQ6AEwBGoVChMIuvqljuT0xwIVSyvbCh1xVwb2#v=onepage&q=Gerrit%20Hesman%2C%20doopsgezind&f=false 1]).  Het kan hier echter ook gaan om een andere Gerrit Hesman uit Dokkum, hoewel onlogisch gezien de naam; hij wordt als arts genoemd bij Van der Aa ([http://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/vdaa/#source=aa__001biog09_01.xml&page=708&view=imagePane&accessor=accessor_index 2]), maar als ongetrouwd en ambteloos burger. Terwijl zijn huwelijken duidelijk zijn gedoumenteerd. Deze door Van der Aa genoemde Hesman schreef een aantal godsdienstige geschriften, die, volgens Van der Aa, niet erg gewaardeerd werden (''Beide, gravuren en verzen, zijn even slecht''). Van der Aa noemt noch de Kronieken, noch het Wapenboek.

Ook is het opvallend dat een protestantse schoolmeester (hij schreef ook protestante boeken/pamfletten) een aantal pagina’s heeft opgenomen met wapens van katholieke kloosters in Duitsland...

Op basis van de foutieve kleuren bij veel wapens is het te verwachten dat veel van de bronnen niet ingekleurde kaarten en boeken waren. Veel 17e eeuwse kaarten (Bleau, de Wit) werden zowel ongekleurd als ingekleurd uitgegeven. De gekleurde waren uiteraard veel duurder en het is dus te verwachten dat eventueel aanwezige kaarten in Dokkum vooral ongekleurd waren.  De gekleurde versies van de kaarten waren in de 17e eeuwse Atlas Maior uitgaven eigenlijk altijd correct, terwijl de wapens in het boek dat niet altijd zijn. Vaak zijn ze wel heraldisch gearceerd en kunnen de kleuren wel achterhaald worden.  

De Wit heeft ook een andere kaart van Finland uitgebracht (zie onder, foutief ingekleurd), met daarop een beter wapen en ook de wapens van de provincies. Hesman heeft die kaart duidelijk niet in handen gehad.

Een paar wapens zijn voorzien van het verkeerde onderschrift zo zijn Ober- en Nieder-Lausitz verwisseld). Of voorzien van een foutieve naam; Usedom (149-15) is bijvoorbeeld het Hertogdom Pommern-Wolgast.  

Er zijn maar een paar wapens die ik niet heb kunnen identificeren. Dat zijn 127-11 (genoemd als Spiers in de Pfalz , maar stad en bisdom Speyer hebben totaal andere wapens) en Karnavese (130-11, het is de Canavese regio in Piemonte, maar de regio heeft geen wapen gehad en ook met lokale heraldici is niet te vinden van wie/wat het wapen was).

Daarna komen de XVII Provinciën, een van de 3 series die specifiek aangeduid worden. Dus de 17 provincies van de Republiek.Al zijn de 17 genoemde wapens niet identiek aan de 17 provincies (!).

|126-10 || [[File:Noord Brabant.hes.jpg|100 px]] || Name in the book : '''Braband'''<br>Current/correct name : '''Brabant''' || Be/Nl || Region/province || correct ||  || [[Noord_Brabant ]]

|127-9 || [[File:Groningen (provincie).hes.jpg|100 px]] || Name in the book : '''Groningen'''<br>Current/correct name : '''Groningen''' || Nl || City || correct ||  || [[Groningen ]]

|136-7 || [[File:County Störnstein.hes.jpg|100 px]] || Name in the book : '''Steinfurt'''<br>Current/correct name : '''Steinfurt''' || De || County || correct ||  || [[County_Steinfurt ]]

|136-8 || [[File:Ostfriesland.hes.jpg|100 px]] || Name in the book : '''OostNl'''<br>Current/correct name : '''OstNl''' || De || County || correct ||  || [[Ostfriesland ]]

|145-7 || [[File:County Steinfurt.hes.jpg|100 px]] || Name in the book : '''Sterrenstein'''<br>Current/correct name : '''Störnstein''' || De || County || incorrect || Hills should not be there. || [[County_St%C3%B6rnstein ]]

|145-15 || [[File:Groningen.hes.jpg|100 px]] || Name in the book : '''Groningen en Ommelanden'''<br>Current/correct name : '''Groningen''' || Nl || Province|| incorrect || Water lily leaves should be on the silver parts. || [[Groningen_(provincie) ]]

|155-1 || [[File:Breda (Noord Brabant).hes.jpg|100 px]] || Name in the book : '''Breda'''<br>Current/correct name : '''Breda''' || Nl || City || correct ||  || [[Breda_(Noord_Brabant) ]]